Οικονομία ΤτΕ: Τι συντηρεί την ακρίβεια

Αθέμιτες συμπράξεις, κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, ενδοομιλικές συναλλαγές πολυεθνικών επιχειρήσεων, πρακτικές τιμολόγησης είναι οι κυριότεροι λόγοι που διατηρούν υψηλά τις τιμές βασικών καταναλωτικών αγαθών και επιβραδύνουν την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού.

Εκτός από τον αθέμιτο ανταγωνισμό, άλλοι λόγοι που συντηρούν υψηλά τις τιμές είναι η αύξηση της φορολογίας, η παραοικονομία που εξακολουθεί να υφίσταται, αλλά και ενδεχόμενα λάθη από την ΕΛΣΤΑΤ στην καταγραφή των μεταβολών των τιμών τονίζεται στην ανάλυση της Τράπεζας της Ελλάδος.

Στο ερώτημα γιατί δεν υποχωρεί περαιτέρω ο πληθωρισμός σε μια οικονομία σε ύφεση, με το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών να μειώνεται, η Τράπεζα της Ελλάδος καταγράφει τις ακόλουθες αιτίες, τονίζοντας πως δεν είναι άγνωστες, αφήνοντας έτσι αιχμές για αδράνεια των αρμόδιων αρχών.

1. Οι ανεπαρκώς ανταγωνιστικές συνθήκες σε τομείς κρίσιμους για τις τιμές καταναλωτή, όπως το διανεμητικό εμπόριο. Οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού, π.χ., στον τομέα των τροφίμων τεκμηριώνονται και σε πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Αρχών Ανταγωνισμού (European Competition Network - ECN), η οποία αφορά στις παραβάσεις των κανόνων του ανταγωνισμού σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες την περίοδο 2004 - 2011. Σύμφωνα με την έκθεση, επί συνόλου 182 ενεργειών των εθνικών αρχών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επιβολή των εν λόγω κανόνων, οι αρχές της Ελλάδος και της Ισπανίας ήταν οι πλέον δραστήριες (με 18 ενέργειες η καθεμιά).

Οι παραβάσεις στην Ελλάδα (αθέμιτες συμπράξεις, κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης) αφορούσαν στην παραγωγή αλεύρων, τα γαλακτοκομικά, την προμήθεια γάλακτος από τους παραγωγούς, το κρέας, τα πουλερικά και τα αβγά, τις κονσέρβες φρούτων, τα κατεψυγμένα λαχανικά, τα νωπά λαχανικά, την εμπορία των νωπών οπωροκηπευτικών, την μπίρα, το στιγμιαίο καφέ, τα αναψυκτικά τύπου κόλα, τα αλμυρά σνακ, καθώς και περιοριστικές πρακτικές που επιβάλλονται από μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ στα δίκτυα διανομής τους. Οι διαπιστώσεις τής εν λόγω έκθεσης επιβεβαιώνονται έμμεσα από τη σχετική ακαμψία των τιμών καταναλωτή (όπως προκύπτει από τα αναλυτικά στοιχεία του ΔΤΚ) κατά την περίοδο 2009 - 2012 σε ομάδες προϊόντων όπως: Ψάρια, κρέας, ζάχαρη, σοκολάτες και γλυκά, γαλακτοκομικά, δημητριακά (για πρωινό), καφές, κακάο, τσάι, αλκοολούχα και μη αλκοολούχα ποτά, καπνός.

2. Στις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού περιλαμβάνονται και αυτές που συνδέονται με τις ενδοομιλικές συναλλαγές των πολυεθνικών επιχειρήσεων, τις πρακτικές τιμολόγησης που αυτές ακολουθούν και τους περιορισμούς που επιβάλλουν στις θυγατρικές τους όσον αφορά στην προμήθεια των προϊόντων που διαθέτουν.

3. Η ανεπάρκεια των συνθηκών ανταγωνισμού πιθανώς αντανακλάται και στα σχετικά επίπεδα των τιμών καταναλωτή. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat το 2011 το μέσο επίπεδο των τιμών καταναλωτή στην Ελλάδα ήταν μόνο ελαφρά χαμηλότερο απ' ό,τι στην Ε.Ε.-27 (95 έναντι 100). Ωστόσο, το επίπεδο των τιμών ήταν υψηλότερο (σε σύγκριση με το 100 στην Ε.Ε.-27) στις κατηγορίες τρόφιμα-μη αλκοολούχα ποτά (103), ένδυση (103), υπόδηση (108), ηλεκτρονικά (108), επικοινωνίες (128). Ο δείκτης για τα τρόφιμα επιβεβαιώνει την ανεπάρκεια συνθηκών ανταγωνισμού, ενώ οι δείκτες για την ένδυση, την υπόδηση και τα ηλεκτρονικά υποδηλώνουν σοβαρές στρεβλώσεις της τιμολογιακής πολιτικής των επιχειρήσεων.

Σημειώνει επίσης η ΤτΕ ότι «ο ιδιαίτερα υψηλός δείκτης για τις επικοινωνίες εκπλήσσει» και εξηγεί πως ενδέχεται να υποδηλώνει ότι, παρά τον εκ πρώτης όψεως έντονο ανταγωνισμό τιμών μεταξύ των επιχειρήσεων τηλεφωνίας, υπάρχουν συμπράξεις όσον αφορά στον καθορισμό των τιμών, αν και φαίνεται πιθανότερο ότι αντανακλά τη σημαντική αύξηση της έμμεσης φορολογίας επί των υπηρεσιών ιδίως της κινητής τηλεφωνίας την περίοδο 2010-2011. Επισημαίνεται βεβαίως ότι, ενώ η διαφορά των επιπέδων των τιμών μπορεί να αντανακλά διαφορές στις συνθήκες ανταγωνισμού, δεν συνεπάγεται κατ' ανάγκην διαφορές στους ρυθμούς του πληθωρισμού.

4. Παρά τις συνθήκες ύφεσης, τα αδήλωτα εισοδήματα της παραοικονομίας (ακόμη και αν έχουν μειωθεί και αυτά λόγω της κρίσης) εξακολουθούν να στηρίζουν τη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες όχι πρώτης ανάγκης, συμβάλλοντας έτσι σε κάποιο βαθμό στην προς τα κάτω ακαμψία των αντίστοιχων τιμών καταναλωτή.

5. Η αύξηση της επιβάρυνσης των επιχειρήσεων που προκύπτει από την άμεση φορολογία (π.χ. με την επιβολή έκτακτων εισφορών) αλλά και από την έμμεση φορολογία (π.χ. με την καθυστέρηση των επιστροφών ΦΠΑ και της εξόφλησης άλλων ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου προς τις επιχειρήσεις). Αυτή η αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων έχει στην ουσία τις ίδιες συνέπειες που θα είχε η αύξηση μιας συνιστώσας του κόστους παραγωγής, καθώς επηρεάζει αυξητικά τις τιμές ή -ακριβέστερα στην παρούσα συγκυρία- αναστέλλει ή περιορίζει τη μείωσή τους.

Φθηνότερη η εργασία

Δεδομένου ότι το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στον επιχειρηματικό τομέα εκτιμάται ότι μειώθηκε κατά 1,1% το 2010 και 3,5% το 2011 και θα μειωθεί περαιτέρω κατά 10,4% εφέτος, ενώ ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,1% το 2010, 1,0% το 2011 και μειώθηκε μόνο κατά 0,6% την περίοδο Ιαν.-Σεπτ. 2012, προκύπτει ότι το περιθώριο κέρδους (εάν μετρηθεί μόνο βάσει της σύγκρισης αυτών των δύο δεικτών) στο σύνολο του επιχειρηματικού τομέα της οικονομίας αυξήθηκε, παρά την καταγραφόμενη μείωση των περιθωρίων κέρδους των επιχειρήσεων του μη χρηματοπιστωτικού τομέα που είναι εισηγμένες στο Χ.Α.

Μια εξήγηση που δίνει η Τράπεζα της Ελλάδος είναι ότι οι επιχειρήσεις δεν μειώνουν περισσότερο τις τιμές των προϊόντων που πωλούν (και αντίστοιχα τα περιθώρια κέρδους τους), προκειμένου να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις αυξημένες φορολογικές υποχρεώσεις τους.

Από την ανάλυση των πινάκων εισροών-εκροών εκτιμάται ότι, εάν η μετακύληση του μειωμένου κόστους εργασίας είχε εκφραστεί πλήρως στις τελικές τιμές καταναλωτή, τότε ο πληθωρισμός ενδεχομένως θα ήταν ακόμη χαμηλότερος κατά 0,5-1,0 εκατ. μονάδες περίπου το 2011 και κατά 1,5-2,0 εκατ. μονάδες το 2012. Στο πλαίσιο αυτό η ΤτΕ εκτιμά πως οι επιχειρήσεις αξιοποιούν το μειωμένο κόστος εργασίας προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις, αλλά και τη χρηματοοικονομική στενότητα και το αυξημένο ενεργειακό κόστος.

Επεξηγήσεις

Σε ειδική ανάλυση που εμπεριέχεται στην έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιώργου Προβόπουλου, καταγράφονται οι λόγοι για τους οποίους ο πληθωρισμός ανθίσταται σε συνθήκες παρατεταμένης υποχώρησης της καταναλωτικής ζήτησης και επιταχυνόμενης μείωσης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος.

Ενδεχόμενη ατελής καταγραφή του ΕνΔΤΚ

Ενδέχεται μεθοδολογικές «δυσκαμψίες» κατάρτισης του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) να οδηγούν σε ατελή τρόπο καταγραφής του πραγματικού πληθωρισμού, επισημαίνεται μεταξύ των άλλων παραγόντων στην ενδιάμεση έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική της Τραπέζης της Ελλάδος.

Ειδικότερα, όπως σημειώνει η ΤτΕ, ενώ οι μειώσεις τιμών στη διάρκεια των επίσημων περιόδων εκπτώσεων καταγράφονται κανονικά στις τιμοληψίες του ΕνΔΤΚ, οι μειώσεις που συνδέονται με ειδικές «προσφορές» δεν καταγράφονται, σύμφωνα με τους κανόνες της Eurostat. Η συχνότητα αυτών των προσφορών έχει αυξηθεί από την έναρξη της κρίσης και είναι εύλογο να υποτεθεί ότι το μερίδιο των αντίστοιχων αγορών στις συνολικές αγορές από τους καταναλωτές έχει επίσης αυξηθεί.

Με τον τρόπο αυτό αντισταθμίζεται, αν και μόνο κατά ένα μικρό μέρος, η πτώση της αγοραστικής δύναμης που έχει προέλθει από τη μείωση των εισοδημάτων των καταναλωτών. Αν και η καταγραφή των εκπτώσεων ή και των προσφορών στον ΕνΔΤΚ έχει σχεδόν ουδέτερη επίπτωση στον πληθωρισμό, ωστόσο ενδέχεται τέτοιου είδους μεθοδολογικές «δυσκαμψίες» κατάρτισης του ΕνΔΤΚ να οδηγούν σε κάποια μορφή ατελούς καταγραφής του πραγματικού πληθωρισμού.

Επίσης, στο βαθμό που υπάρχουν χρονικές υστερήσεις όσον αφορά στην επικαιροποίηση της σύνθεσης του καλαθιού του ΕνΔΤΚ, ενδέχεται να μην καταγράφονται πλήρως (στους συντελεστές στάθμισης και την ίδια τη σύνθεση του ΕνΔΤΚ) οι μεταβολές στο καταναλωτικό πρότυπο λόγω της κρίσης, π.χ. τη στροφή προς φθηνότερες ποικιλίες ενός είδους ή τον περιορισμό της κατανάλωσης διαρκών καταναλωτικών αγαθών, εισαγόμενων ειδών ή ειδών πολυτελείας. Η ΤτΕ σημειώνει, τέλος, πως δεν είναι δεδομένο ότι η πλήρης και έγκαιρη καταγραφή τέτοιων μεταβολών θα συνεπαγόταν κατ' ανάγκην μικρότερη αύξηση του εναρμονισμένου πληθωρισμού ή και μείωσή του.


hbnews.gr