Αθώος ο Σωκράτης στην αναπαράσταση της δίκης του

Είκοσι πέντε αιώνες μετά την καταδίκη σε θάνατο του Αθηναίου φιλόσοφου Σωκράτη, διακεκριμένοι ανώτατοι δικαστές από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, αλλά και πλήθος κοινού, αθώωσαν τον αρχαίο στοχαστή, στην αναπαράσταση της δίκης του που έγινε την Παρασκευή, 25 Μαΐου, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.

Οι δικαστές ισοψήφησαν στην απόφασή τους, με ψήφους πέντε υπέρ και πέντε κατά της καταδίκης του Σωκράτη και ως εκ τούτου δεν καταδίκασαν τον Σωκράτη.

Περισσότερο ένθερμο υπέρ του Αθηναίου φιλοσόφου ήταν το κοινό που ψήφισε με 584 ψήφους υπέρ της αθώωσής του, έναντι 282 που ψήφισαν την ενοχή του.

Το 399 π.Χ. ο Σωκράτης αντιμετώπισε στην Αθήνα τις κατηγορίες της διαφθοράς των νέων και της ασέβειας προς τους θεούς. Δικάστηκε από το Δικαστήριο της Ηλιαίας που απαρτιζόταν από 500 Αθηναίους πολίτες.

Κατά την αναπαράσταση της δίκης κατήγοροι και συνήγοροι του Σωκράτη εξέθεσαν στο δικαστήριο τις απόψεις τους, σκιαγραφώντας και το γενικότερο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο της εποχής, που στιγματίστηκε από την επιβολή της τυραννίας των Τριάκοντα το 404 π.Χ. και την επαναφορά του δημοκρατικού καθεστώτος σε λιγότερο από ένα χρόνο.

Ο Σωκράτης κατηγορήθηκε ότι γνώριζε προσωπικά ορισμένους από τους τυράννους και διατέλεσε δάσκαλός τους.

Εκπροσωπώντας την κατηγορούσα αρχή, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, εξήγησε ότι ο Σωκράτης φέρει την ευθύνη πράξεων που οι κατηγορίες δεν έχουν αποδώσει στην έκταση και το βάθος που πρέπει.

«Ο Σωκράτης ήταν ο πνευματικός, ο ιδεολογικός ηγέτης των Τριάκοντα Τυράννων της Αθήνας, που εγκατέστησαν την ολιγαρχία το 404 π.Χ και εκτέλεσαν 1.500 δημοκράτες Αθηναίους. Ο Σωκράτης διαφθείρει τους νέους κάνοντάς τους οπαδούς της ολιγαρχίας και εχθρούς της δημοκρατίας. Επίσης, κατηγορείται γιατί δεν σέβεται τους θεούς αυτής της πόλης, δηλαδή τους δημοκρατικούς θεούς και άρα τους δημοκρατικούς θεσμούς», είπε.

Ο κατήγορος Ηλίας Αναγνωστόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Ποινικών και Εγκληματολογικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, συμπλήρωσε ότι «μόλις τέσσερα χρόνια πριν από τη δίκη, το 403 π.Χ. είχε αποκατασταθεί η αθηναϊκή δημοκρατία και οι Αθηναίοι ήξεραν ότι η δημοκρατία ήταν τρωτή και υπήρχαν εχθροί μέσα στην πόλη και από άλλες πόλεις που επιχειρούσαν να βλάψουν το πολίτευμα».

Καταλήγοντας στην αγόρευσή τους οι δύο κατήγοροι παρατήρησαν: «Σας ζητούμε να μην καταδικάσετε την Αθήνα, να μην πιστέψετε ότι η Αθήνα αδίκησε τον Σωκράτη, αλλά ότι ο πολίτης Σωκράτης έβαλε σε κίνδυνο την αθηναϊκή δημοκρατία. Η Δημοκρατία κινδύνεψε και αμύνθηκε ως όφειλε».

Τις κατηγορίες επιχείρησαν να αντικρούσουν οι συνήγοροι του Σωκράτη, Μάικλ Μπέλοφ και Πατρίκ Σιμόν.

Ο κ. Σιμόν επισήμανε ότι ο Σωκράτης κατηγορήθηκε για διαφθορά των νέων, ωστόσο «το να εκπαιδεύεις τους νέους δεν είναι αδίκημα, το να εκφέρεις την άποψή σου δεν είναι αδίκημα. Γιατί να ποινικοποιήσουμε την έκφραση των ιδεών που δεν ήταν σύμφωνες με την εποχή τους;»

Ο ίδιος πρόσθεσε: «Μπορεί ανάμεσα στους μαθητές του Σωκράτη να βρίσκονταν κάποιοι από τους Τριάκοντα, ωστόσο είχε τόσους άλλους μαθητές. Ο Σωκράτης δεν πίστευε στη δημοκρατία, ήταν σκεπτικιστής, αλλά δεν πίστευε και στην ολιγαρχία. Εξάλλου, δεν έχουμε κανένα στοιχείο για συμμετοχή του σε βίαιη πράξη».

Οι δύο συνήγοροι του Σωκράτη κατέληξαν την αγόρευσή τους λέγοντας: «Η Ιστορία των Αθηνών θα πει ότι η Αθήνα ήταν η κοιτίδα της ελευθερίας του λόγου, της δημοκρατίας και των τεχνών. Από εσάς εξαρτάται να μην πουν ότι η πόλη αυτή δολοφόνησε τον μεγαλύτερό της φιλόσοφο».

Αιτιολογώντας την απόφασή της να ψηφίσει την ενοχή του Σωκράτη, η πρόεδρος των δικαστών, Λορέττα Πρέσκα, πρόεδρος του Αμερικανικού Περιφερειακού Δικαστηρίου της Νότιας Περιφέρειας της Νέας Υόρκης, επισήμανε: «Η άρνηση του σεβασμού προς τους θεούς και την πόλη σημαίνει προδοσία από τον Σωκράτη και με τη διδασκαλία του δηλητηριάζει και τις ψυχές των νέων. Για τη δημοκρατία, τις αξίες, τις παραδόσεις και την ευσέβεια που οι Αθηναίοι πιστεύουμε, θα πρέπει να ψηφίσω την ενοχή του».

Ο Φρανσουά Τερέ, μέλος της Ακαδημίας Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών της Γαλλίας, που ψήφισε υπέρ της αθώωσης του Σωκράτη, υπογράμμισε: «Ο Σωκράτης ήταν φιλόσοφος και ένας φιλόσοφος είναι εύκολος στόχος. Ωστόσο, μας έδωσε το μεγαλύτερο δώρο του κόσμου, το δικαίωμα στην αμφιβολία».

Σημειώνεται ότι αντίστοιχη εκδήλωση είχε διοργανώσει το Ίδρυμα Ωνάση και πριν από ένα χρόνο στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Νέας Υόρκης, το οποίο είχε αθωώσει τον Σωκράτη.